Waarom mag je iemand niet zomaar dood maken - ook niet als die dat heel graag wil? In deze tweetorial leg ik dat uit - en vertel ik ook waarom een wet voltooid leven zo gevaarlijk is.
Vandaag een tweetorial over de vraag:
Mag je iemand doodmaken als die dat heel graag wil?
Bij deze vraag speelt het 'volenti-principe' een belangrijke rol.
'Volenti non fit iniuria': je kunt niet klagen over datgene waar je zelf toestemming voor hebt gegeven.
Als je iemand voor je verjaardag uitnodigt kun je achteraf niet klagen dat diegene ook is gekomen.
Je kunt wel klagen over zijn gedrag, dat hij in jouw bed in slaap is gevallen of dat hij alle drank heeft opgedronken - maar dat is iets anders.
Het volenti-principe betekent bijvoorbeeld dat je je partner niet mag vastbinden.
Maar als het met toestemming gebeurt - zoals in het kader van SM - dan mag het wel.
(Jaja, onder voorwaarden en tot op zekere hoogte, ik weet het.)
'Ha', zullen sommigen nu denken, 'dus als iemand vraagt om hulp bij zelfdoding, of daar toestemming voor geeft, dan mag dat'.
Maar zo werkt het niet.
Er zijn namelijk drie uitzonderingen op het Volenti-principe:
- Lichamelijke integriteit
- Persoonlijke vrijheid
- Het recht op leven
Deze uitzonderingen betekenen bijvoorbeeld:
Dat je je niet vrijwillig tot slaaf mag laten maken.
Dat een kannibaal die iemand heeft opgegeten zich niet kan beroepen op 'hij gaf toestemming'.
Dat een piercer wel je oor of tong mag doorboren, maar die niet mag amputeren.
En het betekent ook dat toestemming niet voldoende is om iemand te helpen sterven.
De vraag is nu natuurlijk: waarom kent het Volenti-principe deze uitzonderingen?
Dat heeft te maken met de aard van het belang dat in het geding is - en het feit dat mensen veel minder rationeel zijn dan ze doorgaans van zichzelf denken.
Het gaat bij lichamelijke integriteit, persoonlijke vrijheid en het recht op leven om je meest fundamentele belangen.
Het zijn de belangen die voorafgaan aan alle andere belangen.
Daarom zijn het 'onvervreemdbare rechten': je kunt er niet zomaar afstand van doen.
En het tweede punt: zoals iedere econoom je kan vertellen (hoi @XanderKoolman ) zijn mensen veel minder rationeel dan ze van zichzelf denken.
Mensen maken in hun leven voortdurend fouten.
Ze trouwen de verkeerde, slapen met foute mannen of vrouwen, kiezen niet de goede studie of baan, kopen de verkeerde maat schoenen, eten te veel of te weinig, drinken
te veel, steken zichzelf in de schulden, gaan onverzekerd op reis of nemen een veel te hoog eigen risico.
Omdat mensen zo vaak fouten maken hebben we allerlei veiligheden ingebouwd: je mag scheiden van je foute partner, van studie of baan wisselen, je schoenen
terugsturen en naar de schuldhulpverlening gaan. Je mag maar een maximum bedrag lenen en je eigen risico is gemaximeerd.
Maar met persoonlijke vrijheid, lichamelijk integriteit en het recht op leven kunnen we niet dat soort veiligheden inbouwen.
Wie een lichaamsdeel heeft laten amputeren kan dat nooit meer terugkrijgen.
En wie dood is kan niet meer levend gemaakt worden.
Daarom is toestemming niet voldoende om de lichamelijke integriteit te schenden of iemand dood te maken: de gevolgen van fouten zijn te groot en onherstelbaar.
Voordat het geoorloofd is om iemand dood te maken, moeten we dus zeker weten dat dat ook werkelijk in iemands belang is.
En daarom is er de eis van 'uitzichtloos en ondraaglijk lijden' en het 'ontbreken van redelijke alternatieven' in de euthanasiewet.
Die moet garanderen dat de dood niet alleen gewenst, maar ook echt in iemands belang is en er geen andere oplossingen zijn.
Soms is het leven alleen nog maar een last en heeft iemand er geen belang bij om verder te leven. Dan is het goed dat euthanasie een mogelijkheid is.
Maar soms vergissen mensen zich ook, denken ze dat er geen andere uitweg is dan de dood - en blijkt die er toch te zijn.
En daarom is een wet #voltooidleven zo gevaarlijk (hoi @ALBredenoord @elsvwijngaarden): in die wet zit geen professionele toets ingebouwd om te voorkomen dat mensen fouten maken.
Onder die wet is de enkele wens om te sterven voldoende. Dat is gevaarlijk.
Want hoewel die wet sommige mensen misschien zal helpen - de rationele mensen die nooit fouten maken! - zullen er anderzijds onvermijdelijk mensen zijn die fouten
maken en die sterven terwijl ze op een andere manier beter geholpen hadden kunnen worden.
Zie hier het dilemma:
Leg de nadruk op 'zelfbeschikking' en er zullen mensen onnodig sterven.
Leg de nadruk op 'bescherming van het leven' en er zullen mensen in leven blijven die geen belang meer hebben bij het leven.
Daartussen moeten we als samenleving een evenwicht vinden.
En dat evenwicht gaat soms met pijn gepaard.
Dan vinden mensen dat ze 'betutteld' worden, of dat euthanasie een recht zou moeten zijn.
Maar die betutteling heeft een reden.
Want we leven in een samenleving met mensen die niet zo rationeel zijn en fouten maken in het leven.
Daarom is toegang tot dodelijke middelen beperkt en is hulp bij zelfdoding door niet-artsen verboden.
En daarom mogen we mensen niet doodmaken louter omdat ze dat willen.
Dat is de prijs die we moeten betalen om niet zo autonome en rationele medeburgers te beschermen.
Tot zover. Goed dat u tot hier bent gekomen!
Altijd bereid tot herziening van mijn mening.
Vriendelijk commentaar is welkom!
