Recente updates:
Op diverse plekken in de wereld staat de vrije toegang tot abortus onder druk. Het verbod op vrijwel alle abortussen in het Amerikaanse Alabama lijkt misschien ver weg, maar zelfs in Nederland wordt het ongewenst zwangere vrouwen lastig gemaakt. Zo erg dat sommige tegenwoordig een buddy nodig hebben om hen langs demonstranten bij de kliniek te begeleiden.
‘Moeten we deze mevrouw met gevorderde dementie nog wel dialyseren?’ ‘Heeft het zin om deze premature baby met ernstige afwijkingen aan de beademing te leggen?’ Als aios eigen casuïstiek moeten aanleveren voor het ethiekonderwijs, draait het vrijwel altijd om de vraag of een medische ingreep zinvol is. Vaak gaat het om ernstig zieke mensen die voor een zware ingreep staan, maar soms ook om hele andere vragen, zoals IVF met een kleine kans van slagen.
‘Help mij, dit is mijn laatste kans!’ Steeds vaker proberen patiënten via medische crowdfunding een behandeling te financieren. Een paar ethische kanttekeningen.
In 2016 werd op deze manier in de VS al meer dan 3 miljard dollar opgehaald, en de verwachting is dat dit alleen maar zal stijgen. Ook in Nederland komt het steeds vaker voor, al is de precieze omvang onbekend. Nederlandse omroepen maken er zelfs series over en maken zo onbedoeld reclame voor het verschijnsel.
Omdat in de zorg gewerkt wordt aan een hoger moreel doel is een ziekenhuis ook een ander gebouw dan een willekeurig bedrijfsgebouw. Het is een plek waar mensen geboren worden en doodgaan. Een plek waar mensen op hun kwetsbaarst zijn. Waar mensen naakt zijn in het bijzijn van vreemden. Waar de normale werkdag van de een de uitzonderlijke ervaring van de ander is. Waar coassistenten hun eerste onzekere stappen doen, hun zakken nog vol met dingen die ze later niet meer nodig blijken te hebben.
Mag een arts asielzoekers ‘hitsige nieuwkomers’ noemen? Die vraag speelde onlangs in Medisch Contact, waar een psychiater zich stoorde aan het in haar ogen grove taalgebruik van een collega. Ook in Australië barstte recent een zelfde discussie los, toen een arts zich openlijk verzette tegen het homohuwelijk. De Medical Board of Australia stelde in een nieuwe gedragscode voor: ‘If making public comment, you should acknowledge the profession’s generally accepted views and indicate when your personal opinion differs’. Dat werd geïnterpreteerd als een inperking van de vrijheid van meningsuiting van artsen. Is dat terecht, hebben artsen inderdaad minder vrijheid om zich uit te spreken dan andere burgers?
Waarom wordt meisjesbesnijdenis anders beoordeeld dan jongensbesnijdenis? Meisjesbesnijdenis is in alle gevallen verboden, terwijl voor jongensbesnijdenis geen regulering bestaat. Wat is daar de reden van? In een lezing op 25 mei 2018, voor de Nederlandse Vereniging voor Urologie, ging ik in op deze vragen. Conclusie: er zijn geen goede redenen waarom jongensbesnijdenis anders moet worden beoordeeld dan meisjesbesnijdenis.
Naar aanleiding van een wetsvoorstel in IJsland dat jongensbesnijdenis strafbaar maakt, heeft ethicus Gert van Dijk eerder de column gepubliceerd ‘Ethiek in de praktijk- Jongensbesnijdenis’, waarin hij de vraag stelt waarom het besnijden van jongens moreel gezien anders beoordeeld zou moeten worden dan het besnijden van meisjes.
Omdat de discussie over jongensbesnijdenis lijkt over te waaien naar meerdere landen, maakte het programma Nieuwsuur een uitgebreid item over het onderwerp Jongensbesnijdenis. Gert van Dijk gaf in een één-op-één gesprek uitleg over hoe Nederland en de KNMG in deze discussie staan. Hij belichtte daarbij de medische en ethische aspecten en ging in op het spanningsveld tussen kinderrechten en godsdienstvrijheid.
Hoeveel mensen mag je onnodig onderzoeken om één ziek iemand te vinden? Of, als het gaat om meldingen van kindermishandeling, hoeveel ouders en kinderen mag je aan een belastend onderzoek onderwerpen om één ‘treffer’ boven water te krijgen? Het op de juiste wijze signaleren van kindermishandeling is een moreel dilemma. En een kenmerk van een moreel dilemma is dat de uitkomst altijd pijn doet. Is het niet bij ouders die onnodig onderzocht worden, dan is het wel bij kinderen bij wie de mishandeling voortduurt en er niemand ingrijpt. Daartussen balanceren is de kunst.
Onlangs werd in IJsland een wetsvoorstel ingediend dat het besnijden van minderjarige jongens strafbaar maakt. Dit voorstel is een direct gevolg van een oproep uit 2013 van een groep Kinderombudsmannen, waaronder die uit IJsland, waarin overheden werden aangespoord om maatregelen tegen jongensbesnijdenis te nemen, omdat zij dit in strijd achtten met fundamentele kinderrechten. De KNMG nam in 2010 een soortgelijk standpunt in en riep artsen op om jongensbesnijdenis te ontmoedigen.
Moet er een nieuwe euthanasiewet komen voor mensen die hun leven 'voltooid' achten? De discussie hierover lijkt over zelfbeschikking te gaan, maar feitelijk gaat het over de vraag of het een overheidstaak is om gezonde mensen te helpen bij hun zelfdoding. Ik denk dat dat niet zo is. De overheid heeft meer taken dan het maximaliseren van de ruimte voor zelfbeschikking. Het beschermen van kwetsbare burgers is daarvan een van de belangrijkste. En precies die plicht komt in de knel bij een wet voltooid leven.